आर.डी. बर्मन..तो एक राजपुत्र – पंचम

1961-1969 या काळात अवघ्या 11 चित्रपटांना संगीत देणाऱ्या आरडीने 1970 मध्ये 5 तर 1971 मध्ये चक्क डझनभर चित्रपट केले. याच म्हणजे 1970 नंतरच्या काळात कल्यणजी आनंदजी वर्षाला 10-12 चित्रपट करत तर लक्ष्मीकांत प्यारेलाल 15 ते 20. याच स्पर्धेत आरडी पण उतरला. गाण्यांचा दर्जा, संगितातलं वैविध्य आणि वैचित्र्य या बाबत आरडी चोखंदळ होता. पण हे सर्व द्यायला वेळ मिळाला पाहिजे की. सरळ साध्या संगितानं बांधलेल्या एलपींची गाणी लगेच लोकप्रीय होत, पण ती कालातीत नव्हती. आरडीची गाणी पचायला थोडा वेळ लागायचा पण ती आजच्या पिढीच्याही ओठांवर खेळताना आढळतील. कारवां सारखं चतुरस्त्र संगीत प्रत्येक चित्रपटांना अल्पावधीत देणे कसं शक्य होईल. त्यामुळेच 1980 नंतरच्या काळात स्पर्धेत टिकून राहताना आरडीची दमछाक होऊ लागल्याचं दिसून येतं. त्यात 1972 च्या परिचय पासून गुलझारशी त्याची गट्टी जमली. गुलझारच्या अर्थवाही काव्याला पारंपारिक फिल्मी संगीत अर्थ प्रदान करू शकत नाही हे आरडीच्या ध्यानात आलं असावं. मुसाफिर हूं यारो, बिती ना बिताई रैना या गीतांमधून गुलझारच्या गीतांना सुशोभित करणारं कोंदण आरडीनं दिलं होतं. गुलझार यांच्या आंधी, घर, खुशबू, किनारा, मासूम, किताब, इजाजत, नामुमकीन, लिबास, अंगूर या चित्रपटातील गीतांना आरडीच्या संगितानं अर्थ प्राप्त करून दिला. दुसरीकडे आरडीचं मजरूह सुल्तानपुरी आणि आनंद बक्षी यांच्याशी देखिल असोसिएशन होतं. आनंद बक्षी यांच्या बरोबर आरडीने खूप हिट चित्रपट दिले असतील पण मला त्याची मजरूह सोबतची गाणी जास्त आवडतात. कारण संख्या वाढली की बक्षींचा दर्जा घसरत होता. मजरूह सुल्तानपुरींसारखं दर्जा आणि संख्या हा ताळमेळ बसवणं अत्यंत कठीण असतं. त्यामुळे यादों की बारात आणि हम किसीसे कम नहीं सारख्या चित्रपटांमधील पाश्चात्य सुरावटींची गाणी ऐकून पहा, मजरूहचे शब्द पहा. एक कमीत कमी पातळी ठरवूनच मजरूह साहेब गीत लिहित असावेत. त्या खाली ते कधी जात नसत. पण अमर प्रेम, आप की कसमचा दर्जा दर वेळी टिकवून ठेवणं आनंद बक्षींना जड जात असे. पुढच्या काळात आरडीनं अंजान, योगेश अशा गीतकारां सोबतही काम केलं आणि छान छान गाणी दिली. ©